قابلیت‌های فناوری برای نوسازی آموزش (بخش دوم)

در بخش قبلی درباره ی قابلیت های فناوری برای نوسازی آموزش و چالش های پیش رو نوشتیم، اینکه ورود فناوری، بدون توسعه مبانی فرهنگی و اجتماعی لازم برای سازگاری، بهره گیری و توسعه آن ها، بر شکاف های فرهنگی و اجتماعی موجود می افزاید و در نهایت تضادهای منافع اقتصادی، فرهنگی و سیاسی را بیشتر می کند. اکنون ادامه ی صحبت های دکتر سرکار آرانی را می خوانیم.

قابلیت‌های فناوری برای نوسازی آموزش
پژوهش و توسعه در نحوه به کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات مدیران آموزشی را یاری می دهد تا به گونه ای مؤثر ازاین فناوری در کیفیت بخشی و افزایش اثربخشی برنامه های آموزشی و درسی بهره برداری کنند. در برخی مناطق محروم ازامکانات فنی، تأکید بر اهمیت فناوری اطلاعات و ارتباطات، می تواند با ترغیب مؤسسات آموزشی به استفاده از رادیو، ویدئو یا تلویزیون در آموزش صورت گیرد.

ترویج فرهنگ استفاده از ابزار کمک آموزشی معلم ساخته به گسترش توانایی های بهره گیری از ابزار نیرومندتری مانند رادیو یا اینترنت یاری می رساند. در برخی از کشورها، رادیو، تلویزیون آموزشی و ویدئوافراد را به فراهم آوردن مقدمات لازم برای بهره برداری از فناوری اطلاعات و ارتباطات تشویق می کند، بر مهارت های آنه می افزاید و امکان همزیستی با فناوری در فرایند یاددهی-یادگیری را ترویج می کند. این مهم در نظام های آموزشی موفق از طریق اصل “فرایند مداوم هم گرایی فناوری” پشتیبانی می شود. ۳

نظام های آموزشی که به اصل “فرایند مداوم همگرایی فناوری” توجه لازم را ندارند، احتمالاً به رغم سرمایه گذاری های فنی زیاد، در عمل در بهره گیری اقتصادی و بهروری مؤثر از فناوری اطلاعات و ارتباطات دچار مشکل خواهند شد. مؤسسات آموزشی قبل از شبکه جهانی اینترنت، رایانه داشتند. قبل از رایانه، ویدئو و تلویزیون و قبل از آن رادیو بود و سایر وسایل و ابزار کمک آموزشی نیز سال هاست که در دسترس است. ۷۴سال طول کشید تا تعداد دارندگان تلفن به ۵۰میلیون نفر برسد؛ در حالی که این رقم برای رادیو ۳۸سال، برای رایانه ۱۶سال و برای تلویزیون ۱۳سال است و فقط ۴سال طول کشید تا تعداد کاربران اینترنت به ۵۰میلیون برسد. بنا بر این موفقیت در بهره گیری مؤثر از فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش، تا حدود زیادی به تجربه مؤسسات آموزشی در به کارگیری سایر فناوری های آموزشی مانند رایانه، تلویزیون، رادیو و دیگر ابزارهای کمک آموزشی در فرایند یاددهی-یادگیری بستگی دارد.
در جهان امروز، نظام های آموزشی، با چالش های مشترک و متفاوتی در بهره گیری از فناوری در نوسازی آموزش روبرو هستند. لزوم تغییر مناسبات اجتماعی و فرهنگی متناسب با توسعه فناوری های نوین، مدیریت دانش، اقتصاد مبتنی بر دانایی، تحول دانشِ آموزش و یادگیری و تغییر نیازها، انتظارات و ویژگی های دانش آموزان و دانشجویان از مهم ترین این چالش هاست. نظام های آموزشی به دنبال رویکردهای نوینی هستند که در مواجهه با تحولات گسترده جهان، آن ها را در بازسازی خویش یاری دهد و البته برای این بازسازی به برنامه درسی غنی، آموزش انعطاف پذیر، رهبری آموزشی اثر بخش، محیط یادگیری شوق انگیز، محتوای آموزشی فراتر از ساختارهای موجود، معلمان توانمند و حرفه ای و مدارسی که یاد می گیرند نیازاست.۴

بررسی تجربه های کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه درگسترش فناوری در آموزش به منظور اثر بخش تر کردن نظام های آموزشی برای مواجهه با چالش های زمان، به ویژه در گسترش آموزش و هرچه برابر و کیفی تر کردن فرصت های یادگیری آموزنده است. بسیاری از کشورهای جهان درزمینه توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش تجربه های موثری دارند، تجربه هایی حاوی کاوش های محققانه، ابتکاری و اکتشافی، که تلاش می کند درعصر و محیطی با چشم اندازهای در حال تغییر و اهداف بی ثبات، مقاصد فراری و روش های ارتباطی در حال تحول و خیره کننده، عوامل اساسی موفقیت برنامه های تلفیق اثر بخش فناوری با آموزش وسبک های یادگیری و توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش را تبیین کنند.
قابلیت فناوری برای نوسازی آموزش به ویژه در حرکت از آموزش به یادگیری، از دانش به مهارت، از به خاطر سپردن داده ها به بازاندیشی در آنها و از تمجید فناوری به توانایی زیست موثرو بهره گیری اثربخش از آن نهفته است. برای این مهم موسسات آموزشی به برنامه عمل گام به گام با راهبردی جامع برای ترویج فناوری در فرایند یاددهی- یادگیری نیازمندند. کارشناسان آموزشی به آموزش برای عبوراز تمجید توانایی خیره کننده فناوری، و تأمل بیشتردر نقطه عزیمت یکپارچه سازی فناوری با آموزش نیازمندند. برنامه ریزان درسی به تصویر منظم و روشنی از سطوح فناوری و نسبت آنها با سبک های یادگیری که امری فرهنگی است نیازدارند. مدیران آموزشی به توانایی غلبه بر شکاف میان نیازها و منابع در ترویج فناوری اطلاعات نیازمندند.ابهام آنها در قابلیت های فناوری برای آموزش یا توانایی معلمان در بهره گیری از آنها چالش بزرگی برای ترویج فناوری در فرایند یاددهی- یادگیری است. ترویج فناوری در موسسات آموزشی نقش معلمان را دگرگون می سازد، اقتدار آنها را به چالش می کشد و بر مسولیت های آنها می افزاید. آموزش در مقایسه با سایر حوزه ها اجتماعی و اقتصادی نیازمند تحرک و خلاقیت بیشتری درترویج فناوری اطلاعات است.

فناوری های اطلاعات به سرعت نو می شوند و عمر تحول و حضور آنها معمولاً کوتاه تر از دوره ها و برنامه های اصلاحات آموزشی و درسی است. بنا براین پژوهش های گسترده ای برای استفاده از قابلیت های فناوری در آموزش، غلبه بر تردیدها، روش های بومی سازگاری و بهره گیری اثربخش از آنها و تحلیل دقیق هزینه – فایده برنامه های عمل توسعه فناوری در آموزش لازم است.

حوزه آموزش در مقایسه با عرصه های بازرگانی و صنعت ازحساسیت های فرهنگی و اجتماعی ویژه برخوردار است و دل نگرانی های معلمان، والدین، مدیران فرهنگی و سیاسی ازنحوی یکپارچه سازی فناوری اطلاعات و ارتباطات با آموزش، روش آموزش مبتنی بر شبکه، امنیت شبکه برای کودکان، نقش تربیتی معلمان و … قابل درک است. بنابراین وفاق ذهنی و زبان مشترکی برای تبین جهت گیری های اساسی در توسعه فناوری در آموزش لازم است و مسولیت
مدیران آموزشی، برنامه ریزان درسی وپژوهشگران آموزشی بسیار سنگین به نظر می رسد.

سخن پایانی
بررسی تجربه کشورهای مختلف در توسعه فناوری در آموزش عمومی، آموزش عالی و آموزش بزرگسالان برای مواجهه با چالش افزایش تقاضا برای آموزش بدون افزایش منابع مالی مؤسسات آموزشی بسیار سازنده است. تجربه های دیگران به روشنی نشان می دهد که فناوری های گوناگون تنها ابزارهای نیرومندی هستند که قابلیت بهبود مستمر آموزش، توسعه فرصتهای یادگیری، گسترش دستیابی برابر به آموزش، ارتقای کارایی کارکنان آموزشی، بهبودکیفیت یادگیری، ارتقاء سیستم های مدیریت و برنامه ریزی آموزشی، ایجاد زمینه های یادگیری مداوم، ارائه آموزش های مجازی و… را فراهم ساخته و گسترش می دهند. ۵

این قابلیت های بالقوه زمانی به صورت اثر بخشی در عمل متجلی می شوند که فلسفه آموزشی معینی سیاست ها و راهبردهای آموزشی موثری را پیش روی مدیران و برنامه ریزان توسعه فناوری در آموزش قرار داده باشد، منابع انسانی توسعه یافته باشند، ریشه ها و اندیشه های پارادایم فناوری اطلاعات و ارتباطات به درستی درک شده باشد، برنامه درسی غنی در دسترس باشد، رویکردهای آموزشی متناسب با پارادایم فناوری های جدید متحول شده باشند، محیط های فرهنگی و اجتماعی عزم رشد و تحول داشته باشند و رهبری آموزشی اثر بخشی مدیریت تلفیق فناوری با برنامه های آموزشی و درسی را هدایت کند.
برای اندیشه و بازاندیشی در قابلیت های فناوری برای نوسازی آموزش و غنی سازی یادگیری، تصویر کودکان چشم دوخته بر آسمان را در مقابل دیدگان خود مجسم کنید، در جستجوی چشم اندازی روشن از آینده باشید، برنامه عمل اثربخشی برای تغییر شکل زندگی حرفه ای خود طراحی کنید و البته جمله زیر از گربه خندان در داستان “آلیس در سرزمین عجایب” را نیز به خاطر بسپارید: “اگر نمی دانید به کجا می روید، مهم نیست که کدام راه را انتخاب کنید؛ آیا مهم است؟!”

پی نوشت ها
۱) نگاه کنید به مصاحبه سردبیر رشد زیست شناسی با محمد رضا سرکار آرانی (۱۳۸۵) پیرامون ” آموزش مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات”

۲) محمد رضا سرکار آرانی (۱۳۸۵) با عنوان “نوآوری در زیرساخت ها: بازبینی الگوهای ذهنی و بازاندیشی در عمل”

۳) سرکار آرنی محمد رضا(۱۳۸۴) یادگیری راهی به سوی پر کردن شکاف دیجیتالی، تهران: انتشارات منادی تربیت.
۴) محمد رضا سرکار آرانی (۱۳۸۵) با عنوان “در جستجوی مدارسی که یاد می گیرند”

۵) دراکسلر، الکساندر و حداد وادی (۱۳۸۴) فناوری برای آموزش: قابلیت ها، پارامترها و چشم اندازها، ترجمه محمدرضا سرکار آرانی و علی رضا مقدم، تهران: نشر نی.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: